Παραλία Γλυφάδας, άποψη από το ύψωμα Καταράλλα
Η Γλυφάδα είναι παραθαλάσσιο προάστιο και δήμος του Νοτίου Τομέα Αθηνών που βρίσκεται στην Αθηναϊκή Ριβιέρα. Αποτελεί το μεγαλύτερο από τα νότια προάστια των Αθηνών και εκτείνεται από τις ακτές του Σαρωνικού κόλπου μέχρι τους πρόποδες του Υμηττού. Από το κέντρο της Αθήνας απέχει περίπου 14 χιλιόμετρα και από το Φάληρο περίπου 8,5 χιλιόμετρα. Διοικητικά ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Νότιου Τομέα Αθηνών που βρίσκεται στην Περιφέρεια Αττικής.
Κατά την αρχαιότητα η περιοχή ονομαζόταν Αιξωνή και ήταν ένας από τους Δήμους της αρχαίας Αθήνας, γνωστή για την αιξωνική τρίγλη (μπαρμπούνι). Η ονομασία Γλυφάδα είναι νεότερη και προέρχεται από τα πηγάδια της περιοχής, των οποίων το νερό είναι υφάλμυρο, δηλαδή γλυφό. Οι συνοικίες Πανιωνία, Σμύρνης και Βόσπορος έλαβαν τα ονόματά τους από τις οικογένειες Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το 1922.
Ο Βόσπορος βρισκόταν στο νότιο τμήμα του παλιού αεροδρομίου Ελληνικού, ανάμεσα στα Δικηγορικά και τη σημερινή Νέα Ευρυάλη, μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα και εκτεινόταν ως το ρέμα, όριο με Ελληνικό. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, βομβαρδίστηκε το αεροδρόμιο του Ελληνικού από τους Γερμανούς και έφυγε από την κατοχή των Άγγλων, οπότε και τα σπίτια των γύρω από αυτό οικισμών καταστράφηκαν ή υπέστησαν σημαντικές ζημίες. Όταν η πολυπόθητη απελευθέρωση ήρθε, επέστρεψαν στα σπίτια τους και τα ξαναέφτιαξαν με ζήλο. Ωστόσο, δεν ήταν συνολικά Μικρασιάτες οι κάτοικοι του Βοσπόρου.
Η επέκταση του αεροδρομίου του Ελληνικού, τα χρόνια 1960 ως 1972, απαλλοτρίωσε τα σπίτια στην περιοχή του Βοσπόρου, (καθώς και μια λωρίδα των Δικηγορικών), για επέκταση του αερολιμένα και οι κάτοικοί της διασκορπίστηκαν στις γύρω γειτονιές, χωρίς ποτέ να λάβουν αποζημίωση. Η περιοχή έσβησε, μαζί με το όνομά της, ενώ ετεροχρονισμένα η έκταση παραχωρήθηκε στη Lamda Development ιδιοκτησίας Λάτση, όμως, παραμένει στις μνήμες των εκατό οικογενειών που έχασαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους, τη συνοικία, τα σπίτια και τη γειτονιά τους.
Ιστορία
Προϊστορικά ευρήματα έχουν εντοπιστεί κατά τις εργασίες επέκτασης των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων Αστέρια. Έχει ανακαλυφθεί πρωτοελλαδικό νεκροταφείο και παράκτιος προϊστορικός περίβολος.Ενδιάμεσα στο γιαλό και την παραλιακή λεωφόρο αποκαλύφθηκαν παλαιοχριστιανικοί τάφοι. Στην ίδια περιοχή βρέθηκαν θαλαμωτοί τάφοι λαξευμένοι στο βράχο, σπασμένα αγγεία, δύο πρωτοκυκλαδικά ειδώλια και άφθονες λεπίδες οψιανού. Κοντά στον περίβολο έχει βρεθεί ρωμαϊκό νεκροταφείο. Στη Γλυφάδα, μόνο σε επτά θέσεις αποκαλύφθηκαν θεμέλια αρχαίων κτιρίων, ενώ στη Βούλα ο αριθμός τους ξεπερνά τις εβδομήντα. Από τις ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα και από τα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως, έχουμε τη δυνατότητα να αντλήσουμε πολλές πληροφορίες για την οικιστική οργάνωση του αρχαίου δήμου, την οικονομική και παραγωγική ανάπτυξή του, τη θρησκευτική ζωή, την αμυντική του θωράκιση, την πολιτική ζωή, την κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού, και άλλα. Ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής εντοπίστηκαν τυχαία το 1927 κατά τη διάρκεια ανασκαφής τάφων.
Γύρω στο 1900 όλη η παραλιακή περιοχή ήταν πευκόφυτη και εντελώς ακατοίκητη. Στην περιοχή υπήρχε μόνο ένα ξωκκλήσι προς τιμήν του Αγίου Κωνσταντίνου μέσα στο δάσος και ένα μικρό πανδοχείο, καταφύγιο κυνηγών.
Με την αύξηση των κατοίκων της Αθήνας και των παραθεριστών του Φαλήρου, η περιοχή άρχισε να αναπτύσσεται με παραθεριστικά οικήματα και κατασκηνώσεις.
Ήδη από το 1920 είχε σχηματιστεί μικρό προάστιο της Αθήνας με 173 μόνιμους κατοίκους. Από το πρώτο πηγάδι που ανοίχτηκε τότε για τις ανάγκες της ύδρευσης βρέθηκε το νερό της περιοχής να είναι γλυφό. Από αυτό το γεγονός ονομάστηκε η περιοχή Γλυφάδα.
Κατά τον μεσοπόλεμο η Γλυφάδα ως οικισμός υπαγόταν στην κοινότητα Μπραχαμίου. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαθίστανται στην περιοχή οικογένειες Μικρασιατών και από αυτούς λαμβάνουν οι συνοικίες τα ονόματά τους όπως Πανιωνία, Βόσπορος και Σμύρνης. Το 1926 αποσχίστηκε διοικητικά και ανακηρύχθηκε κοινότητα.
Στην απογραφή του 1928 η Γλυφάδα αριθμούσε 1691 μόνιμους κατοίκους και πλέον ήταν γοργά αναπτυσσόμενη περιοχή με κατοικίες, ξενοδοχεία, λουτρά και κοσμικά κέντρα που εξυπηρετούσαν περισσότερο τους θερινούς παραθεριστές που έφθαναν τους 10.000. Τότε άρχισαν επιμέρους να διαμορφώνονται και οι πρώτοι συνοικισμοί, με βορειότερα τα «Δικηγορικά», ακολουθούσε νοτιότερα πευκοδάσος και, πέρα από αυτό, τα «Ιατρικά» που εκτείνονταν βορειοανατολικά. Στην παραλία βρισκόταν ο συνοικισμός των Αιξωνέων και ανατολικότερα άρχιζε ο συνοικισμός των Παραθεριστών. Πέρα και από αυτόν στα ανατολικά ήταν ο συνοικισμός «Σμύρνης» που έφθανε μέχρι τη σημερινή λεωφόρο Βουλιαγμένης. Νότια των τριών οικισμών, προς την παραλία δημιουργήθηκε μια πλαζ και ανατολικά της οι δύο συνεχόμενοι συνοικισμοί του «Αγίου Νικολάου» και ο «Πυρνάρης».
Αυλή από σχολείο στη Γλυφάδα
Τα χρόνια της δεκαετίας του 1930 ξεκίνησε ο ρυμοτομικός σχεδιασμός της περιοχής της Άνω Γλυφάδας με πρωτοβουλία του εκδότη Κωνσταντίνου Αθανάτου,της εφημερίδας «Ελεύθερος Άνθρωπος». Μεγάλο κομμάτι της περιοχής βρέθηκε στην κατοχή της εφημερίδας και τα οικόπεδα δόθηκαν σε αναγνώστες με βάση συλλογή αποκομμάτων φύλλων της. Σήμερα δύο κεντρικοί δρόμοι της περιοχής φέρουν τα ονόματα του εκδότη και της εφημερίδας.
Το 1940 αρχίζει η ανέγερση του Ιερού Ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ο οποίος υπάρχει και λειτουργεί μέχρι σήμερα ως μητροπολιτικός.
Το 1943 η κοινότητα Γλυφάδας, με σχετικό νόμο, συνδέθηκε με την κοινότητα Ελληνικού αποτελώντας το νέο δήμο Ευρυάλης, με έδρα τον οικισμό της Γλυφάδας. Μετά την απελευθέρωση, το 1944, με νεότερο νόμο ανακηρύσσεται δήμος Γλυφάδας, όπως ισχύει σήμερα, με ταυτόχρονη ανασύσταση της κοινότητας του Ελληνικού.
Το 1943 ιδρύεται και λειτουργεί Γυμνάσιο ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής η περιοχή της Γλυφάδας υπήρξε χώρος στρατωνισμού γερμανικών στρατευμάτων που υποστήριζαν τη λειτουργία του αεροδρομίου,με συνέπεια να γίνει και στόχος συμμαχικών βομβαρδιστικών.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, στο γειτονικό Ελληνικό υπήρχε μεγάλη βάση της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, αλλά οι περισσότεροι Αμερικανοί στρατιωτικοί ζούσαν στη Γλυφάδα, ειδικά στην παραλιακή ζώνη. Οι Αμερικανοί επέδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής Γλυφάδας σε όλα τα επίπεδα, από την κουζίνα μέχρι τη διασκέδαση. Από τη Γλυφάδα ξεκίνησε, μεταξύ άλλων, η μαζική κατανάλωση της κόκα κόλα στην Ελλάδα, η διάδοση των ταχυφαγείων (φαστ-φουντ), τα νυχτερινά κλαμπ κ.α.
Η Λεωφόρος Ποσειδώνος στη Γλυφάδα
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο δήμος υπέστη σημαντικές αλλαγές εξαιτίας της επικείμενης εγκατάστασης του διεθνούς αεροδρομίου στο Ελληνικό. Ο πληθυσμός της στη δεκαετία 1951-1961 αυξήθηκε κατά 50% και στην επόμενη κατά 90%.
Τα χρόνια μετά το 1960 άρχισαν έργα στο παραλιακό μέτωπο, αλλάζοντας τη μορφή του. Δημιουργήθηκαν μαρίνες σκαφών και αναψυκτήρια. Από τη δεκαετία του 1960 έχει ιδρυθεί και λειτουργεί, με βάση σχέδια Βρετανών ειδικών, το Γκολφ της Γλυφάδας, σε έκταση άνω των 400 στρεμμάτων.
